Muzeum Martyrologii w Żabikowie
We wtorek 17 maja 2016 odbyliśmy jedno z bardziej wstrząsających spotkań z historią Wielkopolski, to niemiecki obóz karno-śledczy w Żabikowie.
Kilka informacji.
Założony w kwietniu 1943 r do wiosny 1944 r. równolegle funkcjonował z obozem w Forcie VII w Poznaniu, którego był kontynuacją. W chwili likwidacji obozu, 27 kwietnia 1944 r., w Forcie VII przebywało 750 więźniów. Komendant wraz z załogą, liczącą do 80 do 100 esesmanów, przeniósł się do Żabikowa. Obóz w Żabikowie nosił oficjalną nazwę Więzienie Policji Bezpieczeństwa i Wychowawczy Obóz Pracy Poznań-Junikowo i dzielił się na dwie części: więzienie policyjne i obóz karny. Obóz żabikowski zajmował powierzchnię ok.4 hai podlegał poznańskiemu gestapo. Wygląd miejsca był przerażający. Otoczony był podwójnym ogrodzeniem z drutu kolczastego pod wysokim napięciem oraz wieżami strażniczymi. Między drutami umieszczono dodatkowo gęste zwoje drutu kolczastego uniemożliwiające ucieczkę.
Więzienie Policji Bezpieczeństwa było przejściowym miejscem odosobnienia, do którego kierowano osoby oskarżane przez Niemców o działalność konspiracyjną.
Więźniów przetrzymywano w drewnianych barakach (część tych baraków pozostała po likwidacji istniejącego obozu pracy dla Żydów Z Żabikowa odeszło 28 transportów z więźniami. Pierwszy transport skierowano do KL Auschwitz, a następnie do Gross-Rossen, Mauthausen, Sachsenhausen, Ravensbrück.
W części karnej obozu żabikowskiego przetrzymywano osoby oskarżone przez Niemców o pospolite naruszenie przepisów prawa, tzn. o uchylanie się od obowiązku pracy, niestawienie się w miejscu pracy wskazanym przez niemiecki Urząd Pracy, ucieczkę z robót przymusowych w Rzeszy. Początkowo więźniów karnych osadzano na 14 dni, potem karę tę wydłużono do 21 dni, w 1944 r. odnotowano przypadki osadzania na 28 i 56 dni. Po odbyciu kary więźniów albo zwalniano, albo kierowano do obozów koncentracyjnych.
Obóz przeznaczony został przede wszystkim dla Polaków. Ale więziono tu również jeńców radzieckich i uciekinierów z robót przymusowych, Niemców - dezerterów z Wehrmachtu, Luksemburczyków, Holendrów, Węgrów, Słowaków, obywateli USA. Oddzielną grupę więźniów stanowi tzw. niedzielnicy, osadzeni w Żabikowie na podstawie pomówień, donosów, zarządzeń administracyjnych. Przywożeni oni byli do obozu w piątek wieczorem, poddawani szczególnym udrękom i wypuszczani w poniedziałek rano.
Do dnia 19 stycznia 1945 r. ujęto w ewidencji nazwiska 21 624 więźniów. W obozie żabikowskim rozstrzelano żołnierzy z Poznańskiego i Pomorskiego Okręgu Armii Krajowej Na podstawie akt zgonów ustalono nazwiska 290 osób zmarłych i zamordowanych w Żabikowie..
Ewakuacja obozu rozpoczęła się w nocy 19 stycznia 1945 r. Pierwszą grupę liczącą około 700 więźniów przetransportowano koleją do obozu Sachsenhausen. Ostatecznie dotarło tam 408 więźniów.
Na pogorzelisko obozu przybyła jeszcze ostatnia 33-osobowa grupa więźniów z okolic Makowa Mazowieckiego, których eskortujący ich esesmani rozstrzelali na cmentarzu w Żabikowie..
Obecnie teren wokoło budynku muzeum jest zadbany i zielony, aż trudno wyobrazić sobie że stąpamy po ziemi łez, cierpień i krwi.
Żydzi w obozie
W muzeum czynna jest wystawa Obozy pracy przymusowej dla Żydów 1941–1943. Pokazana została budowa obecnej autostrady A2 w latach 1941–1943 na odcinku Frankfurt nad Odrą -Poznań, na której trasie rozmieszczono 24 obozy z robotnikami żydowskimi przekazanymi do dyspozycji niemieckim przedsiębiorstwom budowlanym.
Ekspozycja przedstawia budowę autostrady, pracę i życie codzienne więźniów poprzez materiały archiwalne i ikonograficzne pochodzące ze zbiorów muzeum, a także archiwów polskich i niemieckich.
Duże wrażenie robi plastyczna mapa przedstawiająca trasę wyznaczonej autostrady A2 z zaznaczonymi na niej obozami. Całość uzupełnia imienna lista więźniów zmarłych w obozach, wykaz obozów z podaniem przedsiębiorstw niemieckich zatrudniających więźniów, a także prymitywne narzędzia pracy oraz przedmioty codziennego użytku, którymi posługiwali się więźniowie.
Wychowawczy Obóz Pracy
Następna sala to stała ekspozycja poświęcona obozowi pracy w latach 1943–1945 i przedstawia m.in. realia życia codziennego więźniów. Wystawa zawiera materiał ikonograficzny oraz oryginalne pozostałości z okresu istnienia obozu: dokumenty, przedmioty codziennego użytku, w tym wykonane m.in. przez samych więźniów.
Jedną ze ścian sali zajmują fragmenty relacji oraz fotografie więźniów. Są wstrząsające w swej wymowie, podobnie jak materiał obrazujący likwidację i ewakuację obozu w styczniu 1945 r
Cichy i zielony żabikowski cmentarz z nazwiskami więźniów. I aż trudno uwierzyć, że „ludzie ludziom zgotowali ten los”
NIGDY WEĘCEJ WOJNY